Žlahta, strgana plahta? Slovenski odnos do družine, kot ga dojemajo slovenski in poljski anketiranci
DOI:
https://doi.org/10.57589/srl.v71i2.4103Ključne besede:
jezikovno-kulturni stereotip Slovenca, stereotip, družina, tradicijaPovzetek
Prispevek obravnava odnos do družine – ene od pomenskih kategorij, ki smo jih odkrili pri raziskavi jezikovno-kulturnega stereotipa Slovenca na podlagi anketnih podatkov. V raziskavi smo uporabili metodologijo jezikovne podobe sveta, mdr. stereotipa. Gradivo smo razdelili na skupine: 1) vrsta odnosa; 2) ustvarjanje družine, njeni člani in velikost; 3) drugo. Model, ki se je izoblikoval skozi raziskavo, potrjuje tako pozitivno kot negativno vrednotenje slovenske družine z vidika lastne perspektive, z vidika tuje (poljske) perspektive pa v glavnem pozitivno in uravnoteženo (distancirano) vrednotenje. Za avtostereotipno dojemanje je značilna velika samokritika. Slovenci pri svoji oceni omenjajo tako bližnje, tesne odnose (o katerih pričajo opredelitve, ki kažejo močno navezanost na družino in tradicijo) kot tudi oddaljene (ki – po besedah anketirancev – mdr. izvirajo iz pogostih ločitev oz. prekinitev stikov ali sporov glede zapuščine).
Literatura
Franciszek Adamski, 2006: Rodzina. Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 5. Ur. T. Pilch. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak. 306–11.
Elliot Aronson, Timothy D. Wilson, Robin M. Akert, 2012: Psychologia społeczna. Prev. J. Gilewicz. Poznań: Zysk i S-ka.
Jerzy Bartmiński, 1999: Językowy obraz świata. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Jerzy Bartmiński, 2006a: Językowe podstawy obrazu świata. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Jerzy Bartmiński, 2006b: Język – wartości – polityka. Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Jerzy Bartmiński, 2007: Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Jerzy Bartmiński, Iwona Bielińska-Gardziel, 2012: Polski językowo-kulturowy obraz domu (cz. I). Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów. Ur. M. Abramowicz, J. Bartmiński, I. Bielińska-Gardziel. T. 1. Lublin: Wydawnictwo UMCS. 9–45.
Agnieszka Będkowska-Kopczyk, 2018: Słowa klucze kultury na przykładzie wyrażeń matka Polka oraz cankarjanska mati i Cankarjeva mati. Sedemdeset let poučevanja poljskega jezika v Ljubljani, posvečeno Nikolaju Ježu. Ur. M. Wtorkowska, M. Wacławek, L. Rezoničnik. Ljubljana: Znanstvena založba Filozofske fakultete Univerze v Ljubljani. 247–57.
Karolina Bielenin-Lenczwska, 2008: Rodzina, ród, pokrewieństwo w perspektywie lingwistyczno-antropologicznej: analiza języka polskiego XVI wieku i elementów słowiańskiej kultury tradycyjnej. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Iwona Bielińska-Gardziel, 2009: Stereotyp rodziny we współczesnej polszczyźnie. Warszawa: SOW, Instytut Slawistyki PAN.
Anna Dąbrowska, Janusz Anusiewicz (ur.), 2000: Językowy obraz świata i kultura. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wioletta Kochmańska, 2009: Językowy obraz rodziny (na motywach wypowiedzi dzieci szkolnych). Ku antropologii rodziny. Ur. L. Rożek. Częstochowa: Akademia im. Jana Długosza. 127–40.
Leonarda Mariak (ur.), 2019: Współczesny i dawny obraz rodziny w języku. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Tanja Rener, 1996: Konceptualizacija razmerja mladina – družina. Predah za študentsko mladino. Ur. M. Nastran Ule. Ljubljana: Urad RS za mladino, Zavod RS za šolstvo. 119–52.
Tanja Rener, Vika Potočnik, Vera Kozmik (ur.), 1995: Družine: različne – enakopravne. Ljubljana: Vitrum.
Virginia Satir, 1995: Družina za naš čas. Ljubljana: Cankarjeva založba.
SFJP = Stanisław Skorupka, 1989: Słownik frazeologiczny języka polskiego. T. 1–2. Warszawa: Wiedza Powszechna.
SPSPI = Matej Meterc, 2020–: Slovar pregovorov in sorodnih paremioloških izrazov. Na spletu.
SSF = Janez Keber, 2011: Slovar slovenskih frazemov. Na spletu.
SSKJ = Slovar slovenskega knjižnega jezika. Druga, dopolnjena in deloma prenovljena izdaja. Na spletu.
Alenka Švab, 2001: Družina: od modernosti k postmodernosti. Ljubljana: Znanstveno in publicistično središče (Sodobna družba).
Ryszard Tokarski, 2001: Słownictwo jako interpretacja świata. Współczesny język polski. Ur. J. Bartmiński. Lublin: Wydawnictwo UMCS. 343–70.
USJP = Uniwersalny słownik języka polskiego. T. 1–4. Ur. S. Dubisz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. 2008.
Maria Wacławek, 2015: Czas na stereotyp chłopaka i jego modyfikacje (na przykładzie wypowiedzi młodzieży). Czas na... Język i dydaktyka w badaniach młodych naukowców. Ur. A. Guzy, D. Jagodzińska, M. Wacławek, A. Zok-Smoła. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. 185–325.
Maria Wacławek, Maria Wtorkowska, 2021: Z rodziną dobrze nie tylko na zdjęciu? O polskim stosunku do rodziny w opinii ankietowanych Polaków i Słoweńców. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio N, Educatio Nova. Vol. 4. 447–66. Tudi na spletu.
Maria Wacławek, Maria Wtorkowska, 2022: O Polakach i Słoweńcach – w kręgu językowo-kulturowych stereotypów. Ljubljana: Znanstvena založba Filozofske fakultete. Na spletu.
Anna Wierzbicka, 2007: Słowa klucze. Różne języki – różne kulury. Prev. I. Duraj-Nowosielska. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
WSJP = Wielki słownik języka polskiego PAN. Ur. P. Żmigrodzki. Instytut Języka Polskiego PAN. Na spletu.
Prenosi
Objavljeno
Kako citirati
Številka
Rubrike
Licenca
Avtorske pravice (c) 2023 Maria Wacławek, Maria Wtorkowska
To delo je licencirano pod Creative Commons Priznanje avtorstva 4.0 mednarodno licenco.
Slavistična revija (http://www.srl.si) is distributed under
Creative Commons, attribution 4.0 international.
Slavistična revija publishes fully open access journals, which means that all articles are available on the internet to all users immediately upon publication. Non-commercial use and distribution in any medium is permitted, provided the author and the journal are properly credited.
